“میل نادری” یکی از آثار ملی ایران در استان کرمان

این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۴۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. میل نادری با حدود ۹۰۰ سال قدمت در ۳۰ کیلومتری جاده فهرج – زاهدان در استان کرمان قرار دارد.
این میل یکی از دورافتاده‌ترین مناره‌های ایران است که در ناحیه‌ای کویری و بسیار خشک در میانه‌های راه بم به زاهدان و در منطقه‌ای به نام نرماشیر قرار گرفته است.اطراف میل نادری ریگزار بسیار خشکی است و تا کیلومترها اثری از آب و آبادانی نیست.
این میل در زمان سلجوقیان ساخته شد اما چون در زمان نادرشاه تعمیر و بازسازی شده است، به میل نادری مشهور شده است. میل نادری فهرج تنها اثر باستانی این شهر است و برای راهنمایی کاروانیان بم و فهرج در مسیر راه زاهدان – کرمان ساخته شد.
این میل حدود ۴۰ گز ارتفاع دارد و برای ساخت آن از آجر استفاده شده و تزئینات آجرکاری جالب توجهی دارد. آبگرفتگی و جریان سیل سال ۱۳۸۹ در منطقه فهرج، به این اثر تاریخی خسارات جبران ناپذیری وارد کرد به طوری که این اثر منحصر به فرد را در معرض تخریب قرار داد.منار یا مناره و یا میل که در قدیم به آن چراغدان و چراغ پایه نیز گفته می‌شده در لغت به معنای کانون یا محل نور و روشنایی و جای نار است.
در دوران پیش از اسلام مناره یا میل راهنما را جهت راحتی مسافران می‌ساختند. این هادیان قافله‌ها و راهنمایان کاروان‌ها را عموما در کنار راه‌ها و جاده‌ها می‌ساختند و در تاج آن ها آتشی روشن کرده تا گم گشتگان با دیدن نور آن ها در شب‌های تاریک یا روزهای مه گرفته راه را از بی‌راه تشخیص دهند.
گویند اولین کسی که در راه ها مناره ساخت، «ابرهه» [تبع] بن الحرث الرائش، یکی از پادشاهان یمن بود. او در جنگ های خود در راه ها این نشان را برپا می کرد تا در بازگشت، به کمک آن ها راه خود را پیدا کند.
این روش راه یابی تا سده های اخیر تنها روش شناخته شده در راهنمایی و هدایت مسافران به مقصد بود.
می گویند به فرمان نادرشاه برای راهنمایی کاروانیان و اردوهای جنگی در صحراهای بی آب و علف و کویرها با سنگ و آجر و گچ مناره هایی ساخته شد که هنوز در ریگزارهای میان کرمان و بلوچستان باقی است .
به هر حال، این فکر که به وسیله مناره مسافران دریایی و زمینی به مقصد راهنمایی شوند، از قدیم تا عصر صنعت در میان مردم باقی بود و مناره هایی که از گذشته ها بر کنار دریاها و راه ها تا به امروز باقی مانده اند، مانند «مناره اسکندریه » و «نادری » شاهدی بر همین مدعا است.