کاروانسرای سنگی در شهر زنجان

پلان این کاروانسرا به سبک چهار ایوانی است، حجره‌ های آن در یک طبقه قرار گرفته‌ اند و سقف‌‌ ها از نوع قوسی هستند. استفاده از سنگ به عنوان مصالح اصلی در ساخت کاروانسرا باعث شده است که این بنا با عنوان کاروانسرای سنگی و در زبان محاوره ای داش کاروانسرا معروف شود. این بنا از لحاظ این که تنها بنای باقی مانده از کاروانسراهای زنجان است دارای اهمیت فراوانی است. کاروانسرای سنگی قدیمی ترین بنای شهر زنجان به شمار می رود.
این بنای تاریخی در مسیرجاده ابریشم ساخته شده و یکی از ۹۹۹ کاروانسرای ساخته شده در دوران صفوی است. اگر چه در وضعیت فعلی قسمت اعظمی از بنا از بین رفته ولی بخشی از حیاط و شتر خانه هنوز باقی است.
حجره های کاروانسرا در یک طبقه قرار داشته و سنگ به عنوان مصالح اصلی در ساخت این بنا استفاده شده است به همین دلیل به آن کاروانسرای سنگی می گویند. این بنا تنها کاروانسرای به جا مانده در شهر زنجان است و بر بستری کوهپایه ای قرار گرفته است. مصالح به کار رفته در قسمت پایین دیوارها سنگ لاشه و قلوه سنگ به همراه ملات ساروج و آجر و با ملات گچ و خاک در دیوارهاست. حفرهای حجره ها و قسمت های شترخان و انبارها با سیستم خاصی پوشیده شده اند.
قرارگیری آجرها به شکل مورب به منظور تأمین سطوح منحنی است. پوشش ایوان ها و قسمت های بارانداز شترخان ها از نوع طاق رومی با قوس های تیز و پوشش طویل می باشند که با خشت و ملات گچ بنا شده اند. به منظور تامین نور فضاهای داخلی در رأس سقف ها نورگیرهایی تعبیه شده که فرم مربعی دارند. معماری و طراحی بنا آنچنان است که حس تحسین بیننده را پس از قرن ها بر می انگیزد حسی از غرور و حیرت از این همه هنرنمایی معماران و طراحان گذشته این سرزمین.
کاروانسرای سنگی که بعد ها تغییر کاربری داد و به عنوان سفره‌ خانه سنتی مورد استفاده قرار گرفت، در سال ۱۳۷۷ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۲۱۲۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.